Atopija i Alergije

O atopijskom dermatitisu se često govori u vezi sa alergijama. Da li je atopijski dermatitis alergija?


Atopija predstavlja naslednu sklonost ka većoj produkciji IgE i burnijem reagovanju na uobičajene stimuluse iz spoljašnje sredine. Osobe sa atopijskom konstitucijom imaju veći rizik da tokom života razviju neku od alergijskih bolesti.
Kod atopičara lakše dolazi do razvoja I i IV tipa preosetljivosti, tako da oni pored manifestacija atopije lakše mogu da razviju i alergije.

Manifestacije atopije:
  • Atopijski dermatitis
  • Alergijski rinitis
  • Bronhijalna astma
  • Keratokonjunktivitis
Najčešće alergijske reakcije kod atopičara:
  • Alergijske reakcije na hranu
  • Anafilaksa
  • Alergijski kontaktni dermatitis
  • Druge vrste alergije

Atopijski dermatitis je, dakle, kožno oboljenje koje se javlja kod predisponiranih osoba. Atopičari imaju veću sklonost ka razvoju alegija. Kontakt sa alergenima može da pogoršava različite manifestacije atopije kao što su polenska kijavica ili atopijski dermatitis.

Alergeni su proteini biljnog ili životinjskog porekla koji mogu da izazovu alergijske reakcije. Najčešći nutritivni alergeni koji se povezuju sa atopijskim dermatitisom kao njegovim "okidačem" su mleko, jaja (belance), brašno, soja, kikiriki, riba... Ovi alergeni izazivaju alergijsku reakciju putem ingestije, kao i putem inhalacije (udisanjem isparenja tokom spremanja hrane) ili kontaktom tj. preko kože. Najčešći inhalacioni alergeni povezani sa atopijskim dermatitisom su kućne grinje, životinjska perut i perje... Ovi alergeni izazivaju alergijsku rekciju putem inhalacije (udisajem) ili kontaktom preko kože. Poleni mogu da pogoršaju atopijski dermatitis, ali ne i da budu njegovi okidači.

U slučaju dokazanog postojanja alergije na hranu savetuju se eliminacione dijete. Od značaja je da se obrati pažnja na unakrsne alergijske reakcije. Više o pravilnoj ishrani i kada izbaciti neku namirnicu iz ishrane pročitajte ovde.
Pored toga i drugi faktori mogu biti okidači za pogoršanje stanja kod pacijenata sa atopijskim dermatitisom, od kojih su najznačajniji hemikalije nanete na kožu, nagle promene temperature, prekomerna toplota, znojenje i drugo.

Nezavisno od načina ulaska alergena (kontaktno, inhalatorno ili alimentarno), alergijske reakcije mogu se manifestovati sistemski ili lokalizovano na jedan ili više organa (koža, pluća, organi za varenje).
Kod dece sa atopijskim dermatitisom postoji i poremećaj ćelijskog imuniteta, pa se kod njih češće javljaju i udružene razne infektivne bolesti (izazvane virusima, bakterijama i gljivicama), koje imaju teži kliničku sliku i duže trajanje, u odnosu na decu koja nemaju atopijsku konstituciju.

Koliko su pouzdani testovi za alergije?

Postoje različite vrste alergološkog testiranja. Najčešće se ispituje preosetljivost (postojanje alergije) na:

  1. Nutritivne i inhalatorne alergene (okidače iz hrane i vazduha) tzv. Prick testiranje i
  2. Okidače iz spoljašnje sredine sa kojima dolazimo u kontakt putem kože i sluzokoža, PATCH testiranje.

U prvom slučaju u kožu se ubrizgavaju male količine ispitivanih supstanci, dok se kod PATCH testiranja na kožu lepe komore u kojima sa nalaze ispitivane supstance. Posle određenog vremena očitavaju se rezultati testiranja i donosi se zaključak da li postoji ili ne alergija na ispitivane alergene.

Testovi na alergene nisu sasvim pouzdani. Dok je negativan rezultat testa pouzdan znak da dete nema alergiju na hranu, pozitivan rezultat testa nije tako pouzdan, česti su lažno pozitivni rezultati. Zato se ne preporučuje isključivanje određene hrane čim test pokaže da je dete možda na nju alergično.

Često je pitanje da li se ponavljaju alergološki testovi i u kom vremenskom razmaku:
Testovi mogu da se ponavljaju, a ne moraju, zavisi od nalaza i mišljenja lekara koji je tražio inicijalno testiranje.

POLENI nisu okidači atopijskog dermatitisa, već mogu samo da pogoršaju atopijski dermatitis - zašto?

Poleni tj. inhalacioni alergeni su proteini različite veličine (10-200 mcg) i različitih molekulskih masa. Da bi se javila alergijska senzibilizacija na njih neophodna je ekspozicija (izloženost) polenima najmanje 3 godine. To objašnjava i činjenicu da se alergijski rinitis i ne javlja pre navršene 3. godine života. U periodima polinacije može da se javi pogoršanje atopijskog dermatitisa samo kod osoba koje imaju i astmu odnosno alergijski rinitis sa senzibilizacijom na polene.

Šta još doprinosi nastanku AD?

  • Korišćenje neadekvatnih sapuna i tvrda voda sama po sebi dodatno narušavaju zaštitnu barijernu funkciju kože i pokreću ili pogoršavaju AD
  • Vuna, znoj, dim, vlaga, visoke temperature i stres takođe mogu da pokrenu ili pogoršaju već pokrenut atopijski dermatitis.

ZABLUDA #1 - Testovima je moguće jasno utvrditi na šta ste tačno alergični.

ISTINA: Alergijski provokacioni testovi (inhalatorni, ubodni-prick) se koriste za dokazivanje preosetljivosti na određenu supstancu, koriste se za dokazivanje respiratornih i gastrointestinalnih alergija. Epikutani patch testovi se koriste za dokazivanje preosetljivoti na neke od susptanci iz okruženja i radne sredine, koriste se za dokazivanje samo jedne vrste ekcema (alergijski kontaktni dermatitis). Svakako osobe sa atopijskom konstitucijom ili već manifestnim alergijskim bolestima treba da izbegavaju kontakt sa materijama koje imaju veliki alergijski potencijal, jer mogu pogoršati ili provocirati početak oboljenja. U dečijem uzrastu i nutritivni alergeni mogu pokrenuti-pogoršati AD.


Doc. Univ. dr sci. med. Svetlana Popadić spec. dermatovenerologije
Doc. Univ. dr sci. med. Srđan Tanasilović spec. dermatovenerologije